Türkçe ve Azerice: Benzerliklerle Örülü, Farklılıklarla Çeşitlenen Diller

Türkçe ve Azerice, coğrafi yakınlıkları ve ortak tarihsel kökleri nedeniyle pek çok kişi tarafından “aynı dilin farklı lehçeleri” olarak düşünülse de aslında bağımsız iki dildir. Her iki dil de Türk dilleri ailesine mensup olmasına rağmen, yapısal ve kullanım farklılıklarıyla dikkat çeker. Bu yazıda, Türkçe ve Azericenin kökenlerinden dil kurallarına, farklılıklarından benzerliklerine kadar pek çok unsuru inceleyerek, çeviri sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli noktaları ele alacağız.

Türkçe ve Azericenin Kökenleri

Her iki dil de Türk dilleri ailesinin Oğuz grubuna mensuptur. Bu grupta yer alan diller, tarih boyunca Orta Asya’dan Anadolu ve Kafkasya’ya kadar geniş bir coğrafyada konuşulmuş ve kültürel etkilerle zenginleşmiştir.

• Türkçe: Modern Türkçe, Osmanlı Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesi aşamalarından geçerek bugünkü haline ulaşmıştır. Latin alfabesi, 1928 yılında kabul edilerek yazı dilini çok daha kolay öğrenilebilir kılmıştır.
• Azerice: Azerbaycan’da konuşulan Azerice, tarihsel olarak Farsça ve Rusça’nın yoğun etkisi altında kalmış ve alfabe olarak Arapça, Kiril ve nihayet Latin alfabesini kullanmıştır. Bugün Azerbaycan’da Latin alfabesi, İran’daki Azeri kökenli topluluklarda ise Arap alfabesi kullanılmaya devam etmektedir.

Dil Yapısı ve Kurallar

Türkçe ve Azerice arasındaki temel benzerlikler, ortak köklerden kaynaklanmaktadır. Ancak aralarında dikkate değer farklılıklar da bulunur.

Benzerlikler

1. Eklemeli Dil Yapısı: Her iki dil de eklemeli bir yapıya sahiptir. Yani, kök kelimeye ekler eklenerek yeni anlamlar ve zamanlar oluşturulur.
   • Türkçe: "kitap" → "kitaplık" (yer ismi)
   • Azerice: "kitab" → "kitabxana" (kütüphane)
2. Sessiz Uyumu: Her iki dilde de sesli uyumu kuralları çok önemlidir ve kelimelerin tüm ekleri bu kurala uyar.
   • Türkçe: "ev-de," "okul-da"
   • Azerice: "ev-də," "məktəb-də"
3. Temel Söz Dizimi: Her iki dilde de söz dizimi genel olarak Özne-Yüklem-Nesne (SOV) şeklindedir.

Farklılıklar

1. Fonetik: Azerice, Türkçe’ye göre daha yumuşak ve melodik bir çıkışa sahiptir. Bazı harflerin telaffuzu çok farklı olabilir:
   • Türkçe: "yüksek"
   • Azerice: "yüksək"
2. Kelime Dağarı: Azerice, tarihsel olarak Farsça ve Rusça’dan daha fazla kelime alıntılamıştır.
   • Türkçe: "televizyon" - "Hayat" (yaşam)
   • Azerice: "televizor" - "Hayat" (avlu)
3. Gramer Farklılıkları: Azerice’de bazı durum ekleri ve kökler Türkçe’den farklı kullanılabilir:
   • Türkçe: "Okula gidiyorum."
   • Azerice: "Məktəbə gedirəm."

Fonetik Özellikler

Türkçe ve Azerice ses uyumu kurallarına sahiptir. Ancak Azerice, Farsça ve Rusça’nın etkisiyle daha farklı seslere sahiptir. Örneğin, Azerice’deki “x” harfi Türkçe’de “h” sesine denk gelir.
Azerice: "Xəbər"
Türkçe: "Haber"

Diğer Dillerle Yakınlığı

Türkçe ve Azerice, Oğuz grubunda yer aldıkları için Türkmen Türkçesi ve Gagavuz Türkçesi gibi dillere oldukça yakındır. Bununla birlikte, Azerice’nin Farsça ve Rusça’dan ödünç aldığı kelimeler ve yapılar, Türkçe’den ayrılmasına neden olmuştur.

Çeviride Dikkat Edilmesi Gerekenler

Türkçe ve Azerice arasında çeviri yaparken, dilin yapısal ve kültürel farklılıklarına özen gösterilmesi gerekir. Bu farklılıkları göz ardı etmek, anlam kaymalarına veya ciddi yanlışlara yol açabilir.

1. Farklı Anlam Taşıyan Kelimeler

Bazı kelimeler, her iki dilde yazılış ve telaffuz olarak benzer olsalar da farklı anlamlara gelebilir.

• Türkçe: "Aziz" (kutsal)
• Azerice: "Aziz" (değerli)

2. Resmi ve Günlük Deyimlerin Kullanımı

Her iki dilde de deyim ve atasözlerinin kullanımı farklılıklar gösterir. Türkçe deyimler birebir çevrildiğinde anlamsız hale gelebilir.

• Türkçe: "Dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olmak"
• Azerice: "Təndiri tərk edib sobada yanmaq"

3. Yazı Dilinde Teknik Farklılıklar

Azerice’de ş harfi yerine şə, k harfi yerine x kullanılabilir. Bu yazı farklılıkları doğru aktarılmazsa, okuma zorluğuna yol açabilir.

Türkçe ve Azerice arasında etkili ve hatasız çeviri yapmak, sadece dil bilgisiyle değil, aynı zamanda her iki dilin kültürünü de anlamayı gerektirir. Bursa merkezli Almirows Global Tercüme Bürosu olarak, uzman kadromuzla Türkçe-Azerice çeviri hizmeti sunmaktayız. Akademik, teknik, hukuki ve edebi metinlerdeki çeviri ihtiyaçlarınız için bizimle İletişime geçebilirsiniz.